Ο κιρκάδιος ρυθμός ρυθμίζει τον κύκλο του ύπνου μας, την έκκριση ορμονών, τον μεταβολισμό, την ανταπόκριση του ανοσοποιητικού μας συστήματος, ακόμη και τον τρόπο διατροφής και πέψης. Βοηθούν στη διατήρηση της σταθερότητας του γονιδιώματος, στον έλεγχο του κυτταρικού κύκλου και στην υποστήριξη της ανοσίας σε επίπεδο ιστών. Οι διαταραχές σε αυτό το εσωτερικό ρολόι, που προκαλούνται από προβλήματα ύπνου, έκθεση στο φως τη νύχτα και ακανόνιστες διατροφικές συνήθειες, συνδέονται όλο και περισσότερο με την ανάπτυξη καρκίνου.
Ερευνητές έχουν παρατηρήσει αλλοιωμένες εκφράσεις γονιδίων λόγω διαταραχής του κιρκάδιου ρυθμού, σε ιστούς πνεύμονα, μαστού και παχέος εντέρου, λευχαιμία, ηπατοκυτταρικό καρκίνο και γλοιοβλάστωμα.
Σχετική μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο Nature Immunology, εξέτασε εάν οι ενδογενείς ή εξωγενείς κιρκάδιες διαταραχές, όπως η απώλεια ύπνου τη νύχτα, η έκθεση σε τεχνητό φως και τα ακανόνιστα διατροφικά πρότυπα, συνέβαλαν στην πρώιμη ανάπτυξη του καρκίνου του παχέος εντέρου, καθώς επίσης και αν η ιατρική που σχετίζεται με τη βιολογία του χρόνου θα μπορούσε να βοηθήσει στη βέλτιστη χημειοθεραπεία και τη θεραπεία με αναστολείς ανοσολογικών σημείων ελέγχου. Η μελέτη διεξήχθη από την υποψήφια διδάκτορα βιολογικής χημείας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια Μπρίτζετ Μ. Φόρτιν.
Οι στρατηγικές περιλαμβάνουν τη διατήρηση σταθερού ύπνου και ωρών γευμάτων, τον περιορισμό της νυχτερινής εργασίας και τον περιορισμό της πρόσληψης τροφής μεταξύ 6 και 12 ωρών στη διάρκεια της ημέρας
O κιρκάδιος ρυθμός κάνει το ηλιοτρόπιο να ακολουθεί τον ήλιο στη διάρκεια της ημέρας
Πολλαπλές μελέτες έχουν συνδέσει την κιρκάδια διαταραχή, τόσο με την έναρξη, όσο και με την εξέλιξη του καρκίνου. Τα δείγματα όγκων συχνά εμφανίζουν μειωμένη έκφραση των βασικών γονιδίων που σχετίζονται με το χρόνο και οι μεταλλάξεις σε αυτά τα γονίδια σχετίζονται με χαμηλά ποσοστά επιβίωσης. Στον καρκίνο του παχέος εντέρου, τα χαμηλότερα επίπεδα των γονιδίων BMAL1, CRY1, CRY2 και PER1-PER3 σχετίζονται με μειωμένη συνολική επιβίωση.
Κίνδυνος καρκίνου
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, η συχνότητα του καρκίνου έχει αυξηθεί, ιδίως σε άτομα ηλικίας 15-39 ετών, με τον καρκίνο του παχέος εντέρου πρώιμης έναρξης να παρουσιάζει την πιο απότομη αύξηση. Κατά την ίδια περίοδο, η έκθεση σε τεχνητό φως τη νύχτα έχει αυξηθεί σημαντικά. Το φως που εκπέμπεται από τηλεοράσεις, οθόνες υπολογιστών και smartphones μπορεί να καταστείλει την παραγωγή μελατονίνης, διαταράσσοντας τόσο τον ύπνο, όσο και τους κιρκάδιους ρυθμούς.
Μια πρόσφατη μετα-ανάλυση που περιελάμβανε περισσότερους από 170.000 συμμετέχοντες διαπίστωσε ότι η υψηλή έκθεση σε τεχνητό φως τη νύχτα αύξησε τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού θετικό σε υποδοχείς οιστρογόνων σε προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Παρόμοιες συσχετίσεις έχουν αναφερθεί για τον καρκίνο του θυρεοειδούς. Η διέλευση από τις ζώνες ώρας μπορεί επίσης να διαταράξει τους κιρκάδιους ρυθμούς και ενδεχομένως να επηρεάσει τον κίνδυνο καρκίνου.
Ο γαστρεντερικός σωλήνας είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος στη διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού. Ο εντερικός βλεννογόνος αναγεννάται σε έναν ακριβή 24ωρο κύκλο και το μικροβίωμα του εντέρου είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στις διαταραχές του ρυθμού. Η πρόσληψη τροφής ρυθμίζεται επίσης από το κιρκάδιο ρολόι και η κακή ρύθμισή του μπορεί να αναδειχθεί ως σημαντικός παράγοντας κινδύνου για καρκίνο του παχέος εντέρου, αν και χρειάζεται περαιτέρω επιβεβαίωση.
Η διατήρηση του κιρκάδιου ρυθμού μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη και τη θεραπεία του καρκίνου στο μέλλον. Οι στρατηγικές περιλαμβάνουν τη διατήρηση σταθερού ύπνου και ωρών γευμάτων, τον περιορισμό της νυχτερινής εργασίας και τον περιορισμό της πρόσληψης τροφής μεταξύ 6 και 12 ωρών στη διάρκεια της ημέρας. Η τακτική σωματική άσκηση μπορεί να έχει θετική επίδραση στους κιρκάδιους ρυθμούς.
Η χρονοθεραπεία (θεραπεία με βάση τους κιρκάδιους ρυθμούς), περιλαμβάνει τη χορήγηση θεραπειών για τον καρκίνο που ευθυγραμμίζονται με το εσωτερικό ρολόι του σώματος. Αυτό μπορεί να βελτιώσει την ανεκτικότητα στα φάρμακα και ενδεχομένως να ενισχύει την αποτελεσματικότητα της θεραπείας, κάτι όμως που παραμένει αβέβαιο. Αντίστοιχα, ο χρόνος χορήγησης θα μπορούσε επίσης να παίζει σημαντικό ρόλο στην ανοσοθεραπεία με αναστολείς σημείων ελέγχου στη βάση των κιρκάδιων ρυθμών, οι οποίοι θα μπορούσαν να βελτιώσουν τα αποτελέσματα της ανοσοθεραπείας. Παρόλα αυτά, κάτι τέτοιο απαιτεί επιβεβαίωση μέσω περαιτέρω μελετών.
