Δεν είναι λίγοι εκείνοι που μνημονεύουν τον Willis Haviland Carrier στον οποίο κυρίως αποδίδονται τα κλιματιστικά που «μας έσωσαν από τη ζέστη», αλλά υπάρχουν και εκείνοι που τα αποφεύγουν καθώς φοβούνται ότι μπορεί να τους αρρωστήσουν.
Ξενοδοχεία, νοσοκομεία ή γραφεία αποτελούν τα πιο συχνά περιβάλλοντα όπου εκδηλώνονται λοιμώξεις από κλιματιστικά
Ωστόσο, όλοι συμφωνούν ότι με την υπερθέρμανση και τους καύσωνες να μας ταλαιπωρούν όλο και περισσότερο, τα κλιματιστικά μοιάζουν θεόσταλτα τις καλοκαιρινές αποπνικτικές ημέρες, καθώς διατηρούν τη θερμοκρασία σε εσωτερικούς χώρους σε ανεκτά επίπεδα και ελέγχουν την υγρασία.
Το πρόβλημα ξεκινάει όταν ένα σύστημα κλιματισμού παρουσιάσει βλάβη ή δεν συντηρείται σωστά, με αποτέλεσμα να μολύνεται με παθογόνους μικροοργανισμούς. Οι φόβοι μας, λοιπόν, δεν είναι αβάσιμοι. Το κλιματιστικό μπορεί να μετατραπεί σε πιθανή πηγή πολλών αερογενών λοιμώξεων – από ένα κοινό κρυολόγημα μέχρι και πνευμονία – αναφέρει μικροβιολόγος στο Conversation.
Η πιο γνωστή λοίμωξη που συνδέεται άμεσα με τα κλιματιστικά είναι η νόσος των Λεγεωνάριων. Το βακτήριο που την προκαλεί ονομάζεται Legionella pneumophila και μεταφέρεται στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω εισπνοής μολυσμένων σταγονιδίων νερού.
Ξενοδοχεία, νοσοκομεία ή γραφεία αποτελούν τα πιο συχνά περιβάλλοντα όπου μπορεί να εκδηλωθούν τέτοιες λοιμώξεις. Τα συμπτώματα μοιάζουν με αυτά της πνευμονίας – βήχας, δύσπνοια, πόνος στο στήθος, πυρετός – και συνήθως εμφανίζονται δύο με 14 ημέρες μετά την έκθεση στο βακτήριο. Ενδέχεται να απαιτηθεί νοσηλεία, ενώ η ανάρρωση διαρκεί μέχρι και εβδομάδες.
Παρ’ όλα αυτά, η νόσος των λεγεωνάριων δεν αφορά αποκλειστικά τα συστήματα κλιματισμού, για τα οποία είναι σίγουρα απαραίτητος ο καθαρισμός και η συντήρηση, διευκρίνισε ο πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, Στέλιος Λουκίδης, μιλώντας την περασμένη εβδομάδα στο Mega.
Η εν λόγω νόσος, εξήγησε ο ίδιος, «έχουμε την ψευδαίσθηση ότι είναι αποκλειστικά από τα κλιματιστικά αλλά δεν είναι έτσι, καθώς προέρχεται από όλες τις κατασκευές που έχουν μέσα νερό, άρα η λεγεωνέλα μπορεί να αναπτύσσεται μέσα σε σωληνώσεις και δεξαμενές, όπως τα τζακούζι».
Όσο για τα συμπτώματα, ο κ. Λουκίδης σημειώνει ότι «η λεγεωνέλα κάνει πρακτικά δύο κλινικές εκδηλώσεις, η μία είναι αυτοπεριοριζόμενη, μοιάζει πάρα πολύ με την γρίπη και η άλλη είναι πνευμονία που είναι πολύ σοβαρή που χρειάζεται νοσηλεία γιατί μπορεί να εμφανίσει επιπλοκές».
Ευάλωτοι όσοι εργάζονται σε γραφεία
Το «σύνδρομο άρρωστου κτιρίου» είναι η γενική ονομασία των συμπτωμάτων που μπορεί να εμφανίσει κάποιος έπειτα από παρατεταμένη παραμονή σε χώρους με κλιματισμό. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν πονοκεφάλους, ζάλη, μπουκωμένη μύτη ή καταρροή, επίμονο βήχα ή συριγμό, ερεθισμούς ή εξανθήματα στο δέρμα, δυσκολία συγκέντρωσης στη δουλειά και κόπωση.
Όσοι εργάζονται σε γραφεία είναι ιδιαιτέρως ευάλωτοι να εμφανίσουν τέτοια συμπτώματα, αλλά οποιοσδήποτε περνά πολλές ώρες σε κτίρια με κλιματισμό, όπως τα νοσοκομεία, μπορεί να αναπτύξει το σύνδρομο. Τα συμπτώματα συνήθως επιδεινώνονται όσο παραμένουμε στο «άρρωστο» κτίριο και υποχωρούν όταν απομακρυνθούμε.
Μια μελέτη του 2023 στην Ινδία συνέκρινε 200 υγιείς ενήλικες που εργάζονταν τουλάχιστον 6–8 ώρες την ημέρα σε κλιματιζόμενο γραφείο με 200 ενήλικες που δεν δούλευαν σε χώρο με air condition. Η πρώτη ομάδα εμφάνισε περισσότερα συμπτώματα που συνάδουν με το σύνδρομο άρρωστου κτιρίου στη διάρκεια διετίας – κυρίως αλλεργίες. Οι κλινικές εξετάσεις έδειξαν επίσης ότι όσοι ήταν εκτεθειμένοι στο air condition είχαν χειρότερη εικόνα πνευμόνων και απουσίαζαν συχνότερα από τη δουλειά.
«Μολυσμένα» νοσοκομεία και σχολικές αίθουσες
Οι δυσλειτουργίες στα κλιματιστικά δεν πρέπει να αγνοούνται, καθώς όταν οι μονάδες δεν λειτουργούν σωστά απελευθερώνουν αλλεργιογόνα, χημικές ουσίες και μικροοργανισμούς που κανονικά θα συγκρατούσαν. Επίσης, μπορεί να απελευθερώσουν αναθυμιάσεις από προϊόντα καθαρισμού ή ψυκτικά υγρά, όπως βενζόλιο, φορμαλδεΰδη και τολουόλιο, που ερεθίζουν το αναπνευστικό σύστημα.
Ιδανικές συνθήκες για ανάπτυξη μικροβίων δημιουργεί και η συσσώρευση σκόνης και υγρασίας μέσα στα κλιματιστικά. Σε νοσοκομειακά συστήματα κλιματισμού έχουν βρεθεί σε αεραγωγούς μύκητες όπως Aspergillus, Penicillium, Cladosporium και Rhizopus.
Οι μυκητιάσεις αυτές μπορεί να είναι ιδιαίτερα σοβαρές για ευάλωτους ασθενείς, όπως είναι οι ανοσοκατεσταλμένοι, οι μεταμοσχευμένοι, οι ασθενείς σε αιμοκάθαρση ή τα πρόωρα βρέφη. Για παράδειγμα, ο μύκητας Aspergillus προκαλεί πνευμονία, αποστήματα σε πνεύμονα, εγκέφαλο, συκώτι, σπλήνα, νεφρά, δέρμα, ενώ μπορεί να μολύνει εγκαύματα και τραύματα. Τα συμπτώματα είναι κυρίως αναπνευστικά: επίμονος βήχας ή συριγμός, πυρετός, δύσπνοια, κόπωση και ανεξήγητη απώλεια βάρους.
Μέσω κλιματιστικών μπορούν να μεταδοθούν επίσης διάφοροι ιοί. Μια μελέτη στην Κίνα έδειξε ότι 20 παιδιά σε νηπιαγωγείο μολύνθηκαν με νοροϊό από το air condition της τάξης και εμφάνισαν γαστρεντερίτιδα. Από την άλλη, τα καλοσυντηρημένα και απολυμασμένα AC μειώνουν τα επίπεδα κυκλοφορίας κοινών ιών, λένε οι ειδικοί.
Τέλος, ο κλιματισμός μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο λοιμώξεων λόγω του ελέγχου της υγρασίας, δεδομένου ότι αέρας μέσα στα κτίρια γίνεται πιο ξηρός. Η παρατεταμένη παραμονή σε χαμηλή υγρασία ξηραίνει τις βλεννογόνες μεμβράνες της μύτης και του λαιμού, μειώνοντας την ικανότητά τους να εμποδίζουν την είσοδο βακτηρίων και μυκήτων. Έτσι μια βαθύτερη λοίμωξη στους κόλπους είναι πιο πιθανή.
Παρ’ όλα αυτά, οι ειδικοί καθησυχάζουν ως προς τη χρήση των κλιματιστικών, διευκρινίζοντας ότι έχουν σχεδιαστεί για να φιλτράρουν μολυσματικούς παράγοντες, μύκητες, βακτήρια και ιούς, εμποδίζοντας την είσοδό τους στον εσωτερικό αέρα. Αυτό όμως προϋποθέτει ότι η ασπίδα προστασίας δεν θα καταρρεύσει επειδή τα φίλτρα είναι παλιά ή βρώμικα ή επειδή το σύστημα δεν καθαρίζεται κατάλληλα.
