Η εθελοντική δωρεά πλάσματος είναι μια διαδικασία που πραγματικά σώζει ζωές, καθώς παίζει καθοριστικό ρόλο στην παραγωγή φαρμάκων που βασίζονται στο ανθρώπινο πλάσμα. Τα φάρμακα αυτά (PDMPs –Plasma Derived Medicinal Products) είναι απαραίτητα για την αντιμετώπιση των σπάνιων και χρόνιων παθήσεων περισσότερων από 300.000 ασθενών σε ολόκληρη την Ευρώπη, ενώ με την χρήση αυτών των φαρμάκων και στην κοινή ιατρική, η ζήτησή τους αυξάνεται ραγδαία.
Η κρισιμότητα της δωρεάς πλάσματος για τις ζωές χιλιάδων ασθενών
Αν αναλογιστούμε πως για τη θεραπεία ενός μόνο ασθενούς με ανοσοανεπάρκεια χρειάζονται 130 δωρεές πλάσματος σε ετήσια βάση, ενώ 1.200 χρειάζονται για την παραγωγή αντίστοιχης θεραπείας για την αιμορροφιλία, τότε μπορούμε να αντιληφθούμε γιατί η διαδικασία της πλασμαφαίρεσης κυριολεκτικά σώζει ζωές. Μάλιστα, με δεδομένο πως τα PDMPs δεν έχουν υποκατάστατα και δεν μπορούν να παραχθούν χωρίς το ανθρώπινο πλάσμα ως βασική πρώτη ύλη, η δωρεά πλάσματος από υγιείς δότες αναδεικνύεται σε απαραίτητη προϋπόθεση για την πρόσβαση των ασθενών σε φαρμακευτικές θεραπείες, απολύτως κρίσιμες για το προσδόκιμο και την ποιότητα ζωής τους. Έτσι, από αυτή την απλή πράξη αγάπης για τον συνάνθρωπο εξαρτάται ολόκληρη η αλυσίδα ιατρικής φροντίδας εκατομμυρίων ανθρώπων σε ολόκληρο τον κόσμο.
Τι είναι, όμως, η πλασμαφαίρεση;
Πρόκειται για μια ασφαλή και απλή διαδικασία που διαρκεί περίπου 90 λεπτά, κατά την οποία χρησιμοποιείτε ειδικό μηχάνημα το οποίο διαχωρίζει το πλάσμα από τα υπόλοιπα συστατικά του αίματος, όπως τα ερυθρά αιμοσφαίρια και τα αιμοπετάλια, τα οποία επιστρέφουν στο ανθρώπινο σώμα.
Η επιτακτική ανάγκη αύξησης των δωρεών πλάσματος
Σήμερα στην Ευρώπη παρατηρείται μια σημαντική έλλειψη σε ποσότητες πλάσματος για την παραγωγή φαρμάκων, με την ανάγκη αυτή να καλύπτεται σε ποσοστό 40% με εισαγωγές από τις ΗΠΑ. Παράλληλα, τα ποσοστά των ασθενών που έχουν ανάγκη αυτά τα φάρμακα αυξάνονται συνεχώς (για παράδειγμα η ανάγκη για ανοσοσφαιρίνες καταγράφει ετήσια αύξηση 6,7% σε Ευρωπαϊκό επίπεδο σύμφωνα με έρευνα του 2023), με αποτέλεσμα η πρόσβαση σε πλάσμα να είναι απαραίτητη για την δημόσια υγεία συνολικά. Να σημειωθεί ότι τα PDMPs χρησιμοποιούνται ευρέως και στην καθημερινή ιατρική για διάφορα θέματα, όπως οι μεταμοσχεύσεις οργάνων, η θεραπεία δαγκωμάτων ζώων, η αντιμετώπιση εγκαυμάτων και τραυμάτων, η υποστήριξη ασθενών μετά από χειρουργεία, η θεραπεία ηπατίτιδας, η πρόληψη λοιμώξεων σε παιδιά με HIV, η αντιμετώπιση ασυμαμβατότητας Rh κατα τη διάρκεια εγκυμοσύνης, αυτοάνοσες νόσοι και σε άλλες παθήσεις.
Λαμβάνοντας αυτά τα δεδομένα υπόψιν, το 2024 ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA) συμπεριέλαβε πολλά φαρμακευτικά προϊόντα με βάση το πλάσμα στον κατάλογο φαρμάκων κρίσιμης σημασίας, επιβεβαιώνοντας το πόσο σημαντικό είναι να διασφαλίσουμε την διαθεσιμότητά τους σε όσους συνανθρώπους μας τα χρειάζονται. Επιπλέον, τον Μάρτιο του 2025, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε το Critical Medicines Act (CMA), ένα νέο κανονιστικό πλαίσιο που στοχεύει στην ενίσχυση της διαθεσιμότητας, της ανθεκτικότητας της εφοδιαστικής αλυσίδας και της παραγωγής κρίσιμων φαρμάκων στην ΕΕ. Το CMA επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση ελλείψεων φαρμάκων που περιλαμβάνονται στον κατάλογο φαρμάκων κρίσιμης σημασίας, στον οποίο συγκαταλέγονται και πολλά PDMPs.
Δοκιμασμένα συστήματα συλλογής πλάσματος με απτά αποτελέσματα
Για να αυξήσουμε τις ποσότητες πλάσματος στην Ελλάδα και την ΕΕ είναι επιτακτική ανάγκη να ενισχύσουμε την εθελοντική προσφορά. Χρειάζεται να ενεργοποιήσουμε τα αντανακλαστικά κοινωνικής αλληλεγγύης περισσότερων ανθρώπων, να ενημερώσουμε για την τεράστια αξία της πλασμαφαίρεσης και να υπογραμμίσουμε την άμεση συσχέτισή της με εξασφάλιση του προσδόκιμου και της ποιότητας ζωής εκατοντάδων χιλιάδων ασθενών. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, απαραίτητη κρίνεται η αναθεώρηση της εθνικής νομοθεσίας για τη συλλογή πλάσματος με τη υιοθέτηση των ευρωπαϊκών πρακτικών για τη συλλογή πλάσματος που επιτρέπουν τη συνύπαρξη δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, δημιουργώντας ένα πλαίσιο που ενθαρρύνει τη συμμετοχή των εθελοντών στη διαδικασία της δωρεάς. Η προσέγγιση αυτή επικεντρώνεται στην αναγνώριση του χρόνου, της προσπάθειας και της σταθερής προσήλωσης των δοτών, μέσω θεσμοθετημένων μορφών επιβράβευσης και αναγνώρισης, όπως μια μορφή κατ’αποκοπής αποζημίωσης, υπογραμμίζοντας τη σημασία της συμβολής τους σε μια διαδικασία που σώζει ζωές. Να σημειωθεί ότι ακολουθώντας το μεικτό σύστημα συλλογής, 4 ευρωπαϊκές χώρες – Αυστρία, Ουγγαρία, Τσεχία και Γερμανία – καλύπτουν επαρκώς τις ανάγκες τους σε πλάσμα, εξάγοντας το πλεόνασμα, και συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο καθοριστικά στην ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία σε πλάσμα.
Οι δότες στο επίκεντρο της αλυσίδας φροντίδας
Kαταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι οι εθελοντές δότες πλάσματος είναι οι αφανείς ήρωες της καθημερινότητας, που με πραγματικό αίσθημα καθήκοντος και συνέπεια στην διαδικασία κρατούν ενωμένους τους κρίκους της αλυσίδας ιατρικής φροντίδας που προστατεύει και βελτιώνει καθημερινά τις ζωές των συνανθρώπων μας, που πάσχουν από σπάνιες ή χρόνιες ασθένειες. Έτσι, η υποστήριξη των δοτών που εξασφαλίζουν στους ασθενείς σταθερή πρόσβαση σε φάρμακά με βάση το ανθρώπινο πλάσμα, δεν πρόκειται για πολυτέλεια αλλά αναγκαία προτεραιότητα για κάθε σύγχρονο σύστημα υγείας.
