Με καθυστέρηση τουλάχιστον δύο ετών, η προληπτική αγωγή (PrEP) κατά του ιού HIV/AIDS διατίθεται πλέον δωρεάν και στη χώρα μας, από τα μέσα Μαΐου. Τα φάρμακα χορηγούνται σε άτομα που δεν έχουν προσβληθεί από τον ιό, βρίσκονται όμως σε αυξημένο κίνδυνο, κατόπιν συνταγογράφησης από γιατρούς μέσω του Συστήματος Ηλεκτρονικής Προέγκρισης (ΣΗΣ). Η προμήθεια των φαρμάκων γίνεται από τα φαρμακεία 24 νοσοκομείων της χώρας – από την Αλεξανδρούπολη μέχρι την Κρήτη – με τα 16 από αυτά να βρίσκονται στο λεκανοπέδιο Αττικής.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), η χορήγηση προληπτικής αγωγής αποτελεί κεντρική στρατηγική για την αναχαίτιση της εξάπλωσης του ιού HIV/AIDS, με τη χρήση αντιρετροϊκών φαρμάκων σε άτομα που βρίσκονται σε κίνδυνο να μολυνθούν εξαιτίας του σεξ ή της χρήσης ναρκωτικών.
Παρότι όμως ο στόχος του ΠΟΥ για χορήγηση της PrEP σε 10 εκατ. πληθυσμού ως το 2025, και παρά την αύξηση κατά 35% των ατόμων που πήραν PrEP από το 2022 ως το 2023, εντούτοις, μόλις 3,5 εκατ. άνθρωποι είχαν λάβει PrEP μέχρι το 2023 (τελευταία χρονιά με διαθέσιμα στοιχεία από τον ΠΟΥ).
Μέχρι στιγμής, η προληπτική αγωγή αφορά χάπια που πρέπει να λαμβάνονται καθημερινά, ενώ πρόσφατα εγκρίθηκε στις ΗΠΑ μια νέα ενέσιμη PrEP, η οποία μπορεί να χορηγείται δύο φορές το χρόνο, σαν εμβόλιο.
Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται είναι αντιρετροϊκά και δεν επιτρέπουν την εγκατάσταση του ιού στο σώμα, στην περίπτωση έκθεσης σε αυτόν.
Με την πρόσφατη απόφαση του υπουργείου Υγείας, η συνταγογράφηση των σχετικών φαρμάκων γίνεται αποκλειστικά από γενικούς γιατρούς και παθολόγους, δερματολόγους – αφροδισιολόγους και μαιευτήρες – γυναικολόγους. Ο ειδικός γιατρός καταχωρεί τον Αριθμό Μητρώου Κοινωνικής Ασφάλισης (ΑΜΚΑ) των δικαιούχων σε ειδική καρτέλα στο Σύστημα Ηλεκτρονικής Προέγκρισης (ΣΗΣ). Ο ΑΜΚΑ αυτομάτως ψευδωνυμοποιείται από το σύστημα, με τη δημιουργίας ενός Κωδικού Αριθμού Δικαιούχου.
Στη συνέχεια, ο γιατρός συνταγογραφεί ηλεκτρονικά την PrEP, βάσει των ψευδωνυμοποιημένων στοιχείων, χωρίς τη χρήση άλλων στοιχείων που θα μπορούσαν να προσδιορίσουν την ταυτότητα του ατόμου. Στη συνταγή εμφανίζεται αποκλειστικά ο Κωδικός Αριθμός Δικαιούχου.
Η προφυλακτική αγωγή για τον HIV αποτελεί σημαντικό όπλο για την επίτευξη του στόχου του Π.Ο.Υ. για τερματισμό της επιδημίας του HIV μέχρι το 2030
Ηλεκτρονική μικρογραφία μετάδοσης σωματιδίων του ιού HIV-1 (μπλε) που αναπαράγονται από την μεμβράνη πλάσματος ενός κυττάρου H9 T (κόκκινο). Η εικόνα λήφθηκε στο NIAID Integrated Research Facility στο Fort Detrick του Maryland.
Με αφορμή την έναρξη χορήγησης PrEP στη χώρα μας, αλλά και την έγκριση της νέας αγωγής στις ΗΠΑ, η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παθολογίας Λοιμώξεων του ΕΚΠΑ Μήνα Ψυχογιού, μίλησε στο in.gr για τη σημασία της προληπτικής αγωγής.
«Η PrEP καταρχήν είναι προφυλακτική αγωγή που δίνεται σε άτομα που δεν έχουν HIV, για να τα προφυλάξει από την ενδεχόμενη μόλυνση από τον ιό HIV», είπε η κ. Ψυχογιού και αναφερόμενη στην αγωγή που εγκρίθηκε πρόσφατα από το αμερικανικό FDA, σημείωσε: «Η νέα θεραπεία, είναι ένα φάρμακο, που χορηγείται μόνο δύο φορές τον χρόνο, είναι ενέσιμο, χορηγείται υποδόρια και έχει δείξει εντυπωσιακά αποτελέσματα σε κλινικές μελέτες.
Το 2024, το συγκεκριμένο σκεύασμα ανακηρύχθηκε ως η «ανακάλυψη της χρονιάς», λόγω της «εκπληκτικής αποτελεσματικότητας 100%» σε μία μεγάλη δοκιμή αποτελεσματικότητας σε γυναίκες για την πρόληψη του HIV και της «99,9% αποτελεσματικότητας σε άτομα με διαφορετική ταυτότητα φύλου που κάνουν σεξ με άνδρες».
Η προφυλακτική αγωγή για τον HIV αποτελεί σημαντικό όπλο για την ελάττωση των νέων διαγνώσεων HIV και την επίτευξη του στόχου του Π.Ο.Υ. για τερματισμό της επιδημίας του HIV μέχρι το 2030.
Στην Ελλάδα, μόλις ξεκίνησε η συνταγογράφηση της από του στόματος αγωγής που δίνεται ως ένα χάπι μια φορά την ημέρα».
Η διαφορά
Απαντώντας σχετικά με τις διαφορές των διαθέσιμων θεραπειών, η κ. Ψυχογιού επεσήμανε ότι «η νέα αγωγή που εγκρίθηκε πρόσφατα στις ΗΠΑ διαφέρει από τις υπάρχουσες κυρίως ως προς τη διάρκεια δράσης της, καθώς επιτρέπει τη χορήγηση μόνο δύο φορές τον χρόνο. Στη χώρα μας διατίθεται προς το παρόν η από του στόματος μορφή προληπτικής αγωγής, ενώ αναμένεται η διάθεση και της πρώτης ενέσιμης μορφής, η οποία χορηγείται ενδομυϊκά κάθε δύο μήνες».
Ποιοι δικαιούνται προληπτική αγωγή
Σύμφωνα με την απόφαση του υπουργείου Υγείας, δικαιούχοι της PrEP είναι άτομα αρνητικά στον HIV που έχουν τουλάχιστον ένα από τα παρακάτω κριτήρια:
α) αυξημένο κίνδυνο να μολυνθούν από τον HIV, για λόγους που σχετίζονται με την εργασία, τον τόπο διαβίωσης, τα υποκείμενα νοσήματα και τη σεξουαλική συμπεριφορά,
β) σεξουαλική επαφή με ερωτικό σύντροφο διαφορετικού ΗIV ορολογικού προφίλ,
γ) χρήση ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών και
δ) σεξουαλική επαφή επ’ αμοιβή.
Από την πλευρά της, η κ. Ψυχογιού, επεσήμανε ότι PrEP θα έπρεπε να δικαιούται όποιος τη χρειάζεται και ενδεικτικά παρέθεσε τις ακόλουθες ομάδες πληθυσμού:
– Άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες (MSM)
- Ιδιαίτερα αν δεν χρησιμοποιούν πάντα προφυλακτικό
- Αν είχαν πρόσφατα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ)
– Άτομα με σύντροφο που είναι έχει HIV και δεν έχει μηδενικό ιικό φορτίο
– Άτομα που κάνουν χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών, ιδιαίτερα αν μοιράζονται σύριγγες
– Άτομα που εργάζονται στο σεξ
– Άτομα με πολλούς ερωτικούς συντρόφους, ειδικά χωρίς χρήση προφυλακτικού
– Όσοι είχαν πρόσφατα περισσότερες από μία διαγνώσεις ΣΜΝ, όπως γονόρροια, σύφιλη, χλαμύδια.
Διευκρίνισε, ότι η προληπτική αγωγή δεν προορίζεται για:
- Άτομα που έχουν ήδη HIV (σε αυτά χορηγείται κανονική αντιρετροϊκή αγωγή)
- Άτομα με χαμηλό ή μηδενικό κίνδυνο έκθεσης στον HIV
Η κ. Ψυχογιού υπογράμμισε ότι παρά την αναγκαιότητα λήψης της αγωγής, οι δικαιούχοι της δεν είναι ακόμη ιδιαίτερα δεκτικοί στη λήψη των φαρμάκων. «Προφανώς υπάρχουν ήδη άτομα που την λαμβάνουν, αλλά οι αριθμοί είναι ακόμη πολύ μικροί», είπε χαρακτηριστικά η καθηγήτρια.
Προσβασιμότητα
Όσο για την πρόσβαση στην προληπτική θεραπεία, η ειδική λοιμωξιολόγος τόνισε ότι «Η χορήγησή της μόνο από συγκεκριμένα φαρμακεία νοσοκομείων, δυσχεραίνει την ευρεία διάδοσή της στην κοινότητα. Αποκλείει άτομα από την επαρχία που χρειάζεται να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις για να λάβουν προφυλακτική αγωγή για έναν μήνα, όπως είναι αυτή τη στιγμή η προτεινόμενη κατάσταση».
Όμως δεδομένης της συζήτησης για διανομή Φαρμάκων Υψηλού Κόστους (ΦΥΚ) μέσω και των φαρμακείων, η κ. Ψυχογιού απάντησε ότι θα είχε νόημα η διάθεση της PrEP σε περιοχές που δεν καλύπτονται από τα 24 νοσοκομεία που προβλέπονται, προκειμένου να διευκολυνθεί η πρόληψη της μόλυνσης από τον ιό και ως ένα μέτρο που θα διευκόλυνε τη διάδοση της PrEP.
